نگاه مکعبی به مسائل

گاهی اوقات، اولین چیزی که به ذهنمان می ‌رسد، آن را مساوی با حقیقت می‌دانیم، غافل از اینکه ممکن است اینگونه نباشد و برداشت ما کاملا اشتباه باشد. بهتر است به مسائل به صورت مکعبی نگاه کنیم. مکعب، شش ضلع دارد. اگر ما به مسائل از شش ضلع نگاه کنیم، بهتر می توانیم حقیقت را کشف کنیم

در این زمینه یک مثال می‌زنم؛ فرض بگیرید که روز تولد شما فرا رسیده است، ولی خبری از تبریک و کادو از سوی همسرتان نیست. با خودتان ممکن است بگویید که همسرم به من اهمیتی نمی دهد و اصلا مرا دوست ندارد. این فکر حال شما را خراب می کند و چه بسا نسبت به همسرتان دلسرد شوید. اما نگاه مکعبی به ما چه می گوید؟
اینکه همسرم، روز تولدم را به من تبریک نگفت، ممکن است روز تولدم را فراموش کرده باشد یا مشغله های زیاد داشته و از یادش رفته یا اینکه در وقت مناسب برنامه ریزی کرده تا مرا شگفت زده کند. خلاصه تنها دلیل این نیست که من برای او اهمیتی نداشته باشم. پس نباید حال خودم و همسرم را بابت این مسئله خراب کنم. نهایت اینکه می توانم با بیان غیر مستقیم یا مستقیم، روز تولدم را به همسرم یادآور شوم. اما چگونه می توانیم به مسائل نگاه مکعبی داشته باشیم؟
برای داشتن چنین ویژگی که بتوانیم نگاه مکعبی به مسائل داشته باشیم، در گام اول: داشتن نگاه مثبت و خوش بینانه ضروری است. شاید آن روایتی که از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که ایشان فرمود: «چون یکى از برادران دینى خود را در یک حالت ناپسندیده یا بر عملى مکروه دیدید تا هفتاد مرتبه، رفتار او را تأویل به خوبى و حمل بر معناى مطلوب بکنید.» [۱] ناظر به همین مثبت اندیشی و نگاه مکعبی داشتن است؛ چرا که این نگاه مثبت داشتن و هفتاد محمل درنظر گرفتن برای رفتار برادر دینی، باعث می شود هم جلوی بد شدن حال خودمان گرفته شود و هم تک بُعدی به مسائل نگاه نکنیم.
متاسفانه برخی از افراد وقتی با مسئله ای مواجه می‌شوند، نگاه بدبینانه و منفی دارند و آن را یک مشکل لاینحلی می‌ بینند که در قدم اول، بدترین و منفی ترین فرضیه را در ذهن خود پرورش می دهند و دیگر به فکر حل مسئله نخواهند بود و بلافاصله از آن مسئله اجتناب یا فرار می کنند، در حالی که فهم درست مسئله که نشأت گرفته از مثبت اندیشی و بررسی از زوایای مختلف است در بسیاری از موارد می تواند به حل مسئله کمک نماید.
نکته بعدی این است که نباید نگاه قضاوت گونه یا پیشداوری را نسبت به مسائل داشته باشیم! لذا می‌طلبد در ارتباطات، خود را جای طرف مقابل قرار دهیم تا بتوانیم علت رفتارش را درک کنیم. شاید ما هم در شرایط مشابه، همان رفتار را انجام می‌دادیم. پس لزومی ندارد که بلافاصله از رفتار همسرمان یا دوستمان یا یکی از اعضای خانواده ناراحت شویم.
گام بعدی در رسیدن به نگاه مکعبی که بسیار هم اهمیت دارد، استفاده از اصل “تفکر قبل از اقدام” است. اگر قبل از هر رفتار یا تصمیمی، کمی فکر کنیم و مسئله را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم، احتمال اینکه به نتیجه مطلوب برسیم بسیار بالاست. همچنانکه امیرمومنان علی (علیه‌السلام) در این باره فرمود: «تَفَکَّرْ قَبْلَ أَنْ تَعْزِمَ وَ شَاوِرْ قَبْلَ أَنْ تُقْدِمَ وَ تَدَبَّرْ قَبْلَ أَنْ تَهْجُم؛ فکر کن قبل از آن که تصمیم بگیرى، مشورت نما قبل از آن که اقدام کنى و تدبّر کن قبل از آنکه حمله کنى.»[۲]
کاهش اشتباهات و ریسک‌ها با استفاده از نگاه مکعبی
نگاه مکعبی یا شش‌جهتی یک اصطلاح است، یعنی انسان هر عملی را که می‌خواهد انجام دهد، از چند جهت نگاه کند.
انسان‌ها معمولا از یک جهت که ابتدا به ذهن‌شان می‌رسد کاری را انجام می‌دهند یا نمی‌دهند. اما در نگاه مکعبی سعی می‌کنیم از چند زاویه‌ی دیگر هم به قضیه نگاه کنیم. مثلا دوست داریم فلان چیز را به دوستمان بگوییم، نگاه مکعبی می‌گوید: اثراتش را هم بررسی کن. @Nokhbeh1395 اگر بگویی، اثرات و عواقبشش چه چیزیست؟ شاد می‌کند یا ناراحت؟ یا مثلا رفتار شخصی ناراحتمان می‌کند. در ذهنمان اول می‌گوییم: قطع رابطه یا برخورد؟ نگاه مکعبی می‌گوید: عجله نکن، شاید فلان مشکل را داشته که با تو بد برخورد کرده است. شاید حواسش نبوده. شاید فشار کارش زیاد است. نگاه مکعبی نیاز به “مکث قبل از عمل” دارد. سخت است، ولی نهایتا کارهایمان در شبانه‌روز پخته‌تر می‌شود، احتمال اشتباه پایین می‌آید و موفق‌تر می‌شویم.
پی‌نوشت:
۱. مصباح الشریعه، ص ۳۸۰.
۲. غرر الحکم و درر الکلم، ج ۱، ص ۷۲.