عارضه‌یابی در نظام ملی نوآوری و فناوری کشور

رییس سازمان جهاد دانشگاهی با اشاره به وجود انواع موازی‌ کارها، تداخل کاری و تعدد مسوولیت در نظام ملی نوآوری و فناوری کشور، تبدیل روان علم به فناوری و ثروت را در گرو عارضه‌یابی و اصلاح‌ صحیح این نظام دانست.
انواع موازی کاری ها و تعدد مسوولیت ها و تصمیم گیری های بین دستگاهی در حوزه نظام ملی نوآوری و فناوری در کشورمان، فعالان این حوزه بسیار مهم و تاثیرگذار در پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور را دچار سردرگمی کرده است.
در حال حاضر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سازمان جهاد دانشگاهی به عنوان دو سازمان محوری در این حوزه فعال هستند و این دو مجموعه تولید علم و تبدیل روان آن به فناوری و ثروت را مدیریت می کنند.
مطالب فوق بخشی مهم از صحبت های حمیدرضا طیبی رییس سازمان جهاد دانشگاهی کشور است که در مصاحبه اختصاصی با ایرنا ابراز داشته است.
به گزارش ایرنا، سازمان جهاد دانشگاهی در طول سال های گذشته با تکیه بر دانش و توانمندی متخصصان و پژوهشگران خود و بر اساس نیازهای جامعه در طول سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی اقدامات چشمگیر و بزرگی در بومی سازی و انتقال دانش فنی روز دنیا در حوزه های مختلف از جمله پزشکی، فنی مهندسی و علوم پایه، کشاورزی و علوم انسانی داشته است.
این سازمان بر اساس وظیفه ذاتی خود که همان ارتباط دانشگاه و صنعت است، با حمایت از حوزه پژوهش در دانشگاه ها و مراکز علمی و همچنین امضای قراردادهای علمی و پژوهشی با مراکز و سازمان های مختلف به منظور قطع وابستگی کشورمان طرح های تحقیقاتی بسیاری را برای استفاده در بخش های مختلف به صورت کاربردی در قالب فناوری پیاده سازی و به سرانجام رسانده است.
رهبر معظم انقلاب نیز در طول سال های گذشته همواره ضمن تشویق روحیه خودباوری ملی در بین جهادگران دانشگاهی از جمله در سال ۱۳۸۶ از این مجموعه به عنوان مولود مبارک انقلاب نام برده و فرموده اند: بنده به جهاد دانشگاهی اعتقاد راسخ دارم.
طراحی و ساخت دکل حفاری با محرک برقی با عمق ۲۰ هزار فوت و مجهز به سیستم تصفیه گل و فوران گیر برای حفر چاه های نفت، طراحی سیستم برق و کنترل دکل های حفاری، طراحی دستگاه لوله مغزی سیار برای سرویس و تعمیرات و تکمیل چاه های نفت حفاری، طراحی بازوهای بارگیری نفت خام با طول بلند کننده ۶۵۰۰ متر به منظور انتقال ایمن و آسان نفت و فرآورده های نفتی و یا معیانات گازی از ساحل به کشی و بالعکس، طراحی و ساخت مته های دندانه ای سه کاجی و همچنین مته PDC برای حفر چاه های نفتی و همچنین ساخت سامانه پیشگیری از تشکیل رسوب در کف مخازن نفتی و مواد موثره تعلیق شکن برای نمک زدایی از نفت از جمله محصولاتی است که سازمان جهاد دانشگاهی با حمایت و استفاده از دانش پژوهشگران در طول سال های گذشته برای استفاده در صنعت نفت کشور بومی سازی کرده است.

طراحی و ساخت سیستم رانش و سامانه کنترل و نظارت قطار مترو، الکتروموتورهای معکوس گرد، موتور گیربکس ۱۲ هزار دور خورشیدی، سیستم لایه نشانی تحت خلا، محصول الکتروفیلتر و بگ فیلترها با راندمان بالای غبارگیری برای استفاده در کارخانجات تولید سیمان، صنایع فلزی و فولادی و صنایع پالایشگاهی، تولید سرامیک های نسوز، طراحی و ساخت صداگیر داخلی رگولاتورهای اکسیال با ویژگی مقاوم در برابر انفجار مورد استفاده در صنایع خودروسازی، نفت، گاز، پتروشیمی، صنایع دفاعی، ساختمان سازی و صنایع برودتی، سامانه تست تجهیزات دوار با قابلیت تست ۵ هزار اسب بخار و سرعت ۳۷ هزار دور بر دقیقه‌ که برای تست گیربکس، توربین و سایر تجهیزات دوار استفاده می شود و استحصال فلزات گروه PGM از کاتالیست های کهنه خودرو و بازیابی فلزات گرانبها از پسماندهای الکترونیکی تعدادی دیگر از محصولات این سازمان در بخش فنی مهندسی به شمار می رود.
بارها اشکالات نظام ملی نوآوری و فناوری را منتقل کرده‌ایم
رییس جهاد دانشگاهی با اشاره به انواع و اقسام تداخل و موازی کاری ها بین چندین وزارتخانه و سازمان در نظام ملی نوآوری و فناوری در کشور به منظور تبدیل علم به ثروت می گوید: تاکنون چندین بار از جمله در سال ۱۳۹۳ به هنگام بازدید دکتر روحانی رییس جمهوری سابق کشور از نمایشگاه دستاوردهای موسسه رویان، وابسته به جهاد دانشگاهی این مساله را به دولت منتقل کرده ایم.
طیبی با تاکید بر اینکه، در نظام ملی نوآوری و فناوری در کشورمان مسوولیت ها به شکل صحیحی تعریف نشده است، بیان کرد: دکتر روحانی نیز وجود چنین مساله ای را پذیرفت و قرار شد برای رفع این مسائل شورایی مرکب از وزیر علوم، وزیر بهداشت، معاونت علم و فناوری و همچنین رییس جهاد دانشگاهی تشکیل شود.
طرح پیشنهادی جهاد برای نظام ملی نوآوری و فناوری به نتیجه نرسید
رییس جهاد دانشگاهی با اشاره به دغدغه این سازمان در ساماندهی هرچه بهتر نظام ملی نوآوری و فناوری در کشور گفت: با پیگیری های جهاد آقای آشنا رییس مرکز استراتژیک ریاست جمهوری کارگروهی مرکب از معاونان وزارت خانه های علوم، بهداشت و معاونت علمی و فناوری و معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی تشکیل داد و بنده نیز در جلسات شرکت می کردم.
طیبی افزود: قرار شد هر یک از این دستگاه های مذکور در خصوص عارضه یابی نظام ملی نوآوری و فناوری کشور پیشنهادات خود را ارائه کنند.
وی با اشاره به تدوین طرحی از سوی سازمان جهاد دانشگاهی به منظور ساماندهی نظام نوآوری و فناوری در کشور گفت: ما به عنوان جهاد دانشگاهی طرح و پیشنهادی را که خیلی روی آن کار کرده بودیم، در دو سه جلسه با حضور اعضا ارائه کردیم و قرار شد پیشنهاد نهایی ارائه شود که خبری نشد.
طیبی می گوید: بعدها متوجه شدیم که یکی از کارکنان مرکز تحقیقات استراتژیک پیشنهاد جهاد دانشگاهی را درخصوص عارضه یابی نظام نوآوری و فناوری به عنوان یک پروژه از طرف خود ارائه داده و از مرکز استراتژیک ریاست جمهوری هم بودجه برای آن گرفته است و در کل نتیجه ای از این جلسات بیرون نیامد.
وی در پاسخ به اینکه طرح جهاد دانشگاهی در ارتباط با ساماندهی نظام ملی نوآوری و فناوری کشور چه بوده است، گفت: در این طرح شرح وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان سیاست گذار عالی کشور برای نظام نوآوری و فناوری و نوع ارتباط آن با مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام و همچنین دولت در حوزه برنامه ریزی و اجرا و همچنین وظایف و تقسیم مسوولیت ها بین دستگاه های مختلف مرتبط با این نظام مشخص شده بود.
رییس جهاد دانشگاهی معتقد است: باید بر اساس برنامه ریزی، شورای عالی انقلاب فرهنگی یک ماموریت کلان ملی در حوزه نوآوری و فناوری و یک تقسیم کار بین وزارتخانه ها و دستگاه های مختلف صورت گیرد و وظیفه شورای عالی انقلاب فرهنگی مشخص باشد که متاسفانه در شرایط فعلی این برنامه ریزی در حوزه طرح های ملی کشور وجود ندارد.
عدم ارجاع نیازهای کشور به جهاد، اصلی ترین مشکل این نهاد
رییس جهاد دانشگاهی در ادامه، ضمن تاکید بر سهم و نقش این سازمان در بومی سازی بسیاری از محصولات مورد نیاز کشور در طول سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از مشکلات اصلی این سازمان را در حال حاضر نبود اراده لازم در سیستم اجرایی کشور به منظور تعریف یک برنامه مشخص، مدون برای اعلام و ارجاع نیازهای خود در بخش های مختلف به جهاد دانشگاهی عنوان کرد.

طیبی یکی از مشکلات اصلی کشور در شرایط فعلی را نبود استراتژی توسعه صنعتی در کشور و مشخص نبودن اولویت ها و نیازهای بخش های مختلف دانست و گفت: در واقع مشکل جهاد دانشگاهی این است که نیازهای بخش های مختلف کشور به درستی اعلام نمی شود و این ما هستیم که باید به نوعی برای استفاده از فناوری های مورد نیاز بخش صنعت به دنبال آنها باشیم.
وی می گوید: متاسفانه ما خودمان باید برویم دنبال اینکه کشور در بخش های مختلف چه تجهیزات و فناوری هایی نیاز دارد. به عنوان مثال صنعت سیمان در کشور در حال توسعه است پس نیازمند الکتروفیلتر و برج خنک کن است و روی این بخش کار کردیم و به هر شکلی شده با پیگیری های فراوان این محصول را تجاری سازی و وارد صنعت کردیم.
طیبی با اشاره به نوع اقتصاد کشورمان که بیشتر بر پایه نفت و مشتقات نفتی است، افزود: به دلیل حجم زیاد حفاری در کشور نیازمند ساخت و بومی سازی دکل های نفتی هستیم و جهاد نیز با توجه به اشراف لازم در حوزه برق و مکانیک، نوآوری هایی برای کشور به ارمغان آورده است.
وی معتقد است: اگر بخواهیم اقتصاد کشورمان بر پایه اقتصاد دانش بنیان استوار باشد، باید نظام ملی نوآوری و فناوری از یک گردش روان در داخل کشور برخوردار باشد و این نیز در گرو حمایت و عزم همه مسوولان ارشد کشور از تولید داخلی و جلوگیری از واردات محصولاتی است که مشابه آن در داخل کشور بومی سازی شده است.
جهاد دانشگاهی نیازمند ماموریت های فناورانه است
رییس جهاد دانشگاهی کشور در ادامه، با تاکید بر اینکه برای جلوگیری از موازی کاری ها باید برای جهاد دانشگاهی ماموریت ویژه فناورانه تعریف شود، افزود: به عنوان مثال می توان ماموریت راه اندازی واحدهای تحقیق و توسعه (R&D) صنایع کوچک و متوسط را به جهاد دانشگاهی سپرد.
طیبی با بیان اینکه، در حال حاضر بخش زیادی از صنعت کشور دانش بنیان نیست و به دلیل هزینه بالای تحقیق و توسعه از داشتن چنین واحد مهمی به منظور ارتقای فناوری و بهره وری محروم هستند، افزود: به عنوان مثال در کشور آلمان برخی سازمان ها این مسوولیت را عهده دار هستند و ۵۰ درصد پول تحقیق و توسعه را دولت می دهد، این سوبسید برای ارتقای مناسب و به روز شدن فناوری است.
وی با ذکر مثالی دیگر گفت: در کره جنوبی نیز بر اساس یک برنامه و مانیتورینگ هوشمند، بخش صنعت این کشور از وام ها و سوبسیدهای ویژه ای برای ارتقای فناوری و توسعه بازار برخوردار است.
۴۱ طرح فناورانه جهاد دانشگاهی به کجا رسیده است؟
رییس جهاد دانشگاهی در ادامه با اشاره به معرفی دستاوردهای این سازمان در حضور رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۹۷ و رضایت و تشویق این مجموعه از سوی معظم له برای ادامه مسیر جهادی تولید فناوری در کشور، گفت: بنده در این برنامه عدم همکاری برخی دستگاه ها با جهاد را در میان گذاشتم و عرض کردم که ما این همه فناوری تولید می کنیم اما خوب استفاده نمی شود، ما خیلی منتظر می مانیم که خودمان را اثبات کنیم و زمان می برد. در صورتی که اگر پول داشته باشیم خودمان می توانیم فناوری مورد نظرمان را تولید کنیم و با دست پر برویم سراغ بخش هایی که به این فناوری ها نیاز دارند.
طیبی افزود: در نهایت از صندوق توسعه ملی ۳۰ میلیون یورو برای تعریف و پیگیری ۴۱ فناوری اختصاص یافت و جهاد هم ۴۱ فناوری را تعریف و منابع این طرح ها نیز تا پایان سال ۱۳۹۹ اختصاص پیدا کرد این خیلی به ما کمک کرد که یکسری فناوری های مورد نیاز کشور را تامین کنیم و بخشی از منابع مالی محدود خودمان نیز برای پیگیری دیگر طرهای جهاد آزاد شد.
وی در خصوص نتایج ۴۱ طرح فناورانه که بودجه انجام آن نیز به جهاد دانشگاهی اختصاص یافته است، گفت: پیشرفت ۷۰ درصد طرح های فناورانه بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد (عمدتا بالای ۷۰ درصد) است و فناوری در همه اینها به دست آمده است و ما منتظر خط تولید یا قرارداد برای تولید آنها هستیم.
رییس جهاد دانشگاهی افزود: ۳۰ درصد این طرح های فناورانه نیز پیشرفت شان بین ۱۵ تا ۴۹ درصد است و گیر آن ها نیز فناورانه نیست و خارج از مجموعه جهاد دانشگاهی است که به دلایلی معطل مانده است.
طیبی اضافه کرد: به عنوان مثال پیشرفت طرح کاتالیست خودرو ۱۵ درصد است و علت آن هم این است که قرار است به ما مجوز واردات یک خط تولید بدهندتا در حین واردات انتقال دانش فناوری هم صورت گیرد.
وی افزود: در زمینه مرغ-لاین همکاری لازم بین ما و وزارت جهاد کشاورزی هیچ وقت شکل نگرفته و کاری هم پیش نرفته است و طرح های که پیشرفت نداشته مشکلات آنها از این دست است. اما باقی خیلی خوب پیش رفته است. ما منتظر هستیم با کارفرماهای بزرگ قرارداد ببندیم.
مرغ_لاین چیست؟
حیوانات لاین به یک جمعیت خالص از حیوانات خاص (اعم از دام و طیور) اطلاق می‌شود که متعلق به یک نژاد مشخص با ویژگی‌های ژنتیکی کاملا مشخص بوده و صرفا با حیوانات خالص و هم‌نژاد خود آمیزش می‌کنند قادر به تولید حیواناتی مشابه خود هستند.
در واقع نسل جوجه یک‌روزه‌ای که برای تولید گوشت مرغ در سالن‌های پرورشی مرغداری‌های گوشتی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد به ترتیب از مرغ مادر، اجداد و نهایتا مرغ ‌های لاین گرفته شده است به همین دلیل تعداد کشورهای صاحب علم و فناوری موسوم به لاین در جهان کمتر از تعداد انگشتان دست است و به عنوان مثال در جهان تنها هشت کشور آمریکا، انگلیس، هلند، برزیل، هند، المان، فرانسه و ایران از توانایی فنی و علمی لازم برای تولید حفظ و تکثیر این موجود استراتژیک غذایی برخوردارند.
طیبی گفت: به عنوان مثال در مورد زخم پوش ها در حال حاضر ما دنبال سرمایه گذاری هستیم که با سرمایه گذاری یکی از این شرکت های حوزه پزشکی تولید کنیم. چراکه دانش آن به دست آمده و برای مجوز تولید هم از سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت اقدام شده است.
وی همچنین اظهار کرد: البته معاونت علمی و فناوری نیز در یکسری طرح ها از جمله طراحی و ساخت فناوری سیستم رانش قطار به ما کمک کرد و نصف منابع مالی را جهاد و نصف دیگر را آنها تقبل کردند. این معاونت در برخی طرح ها با رویان و ابن سینا همکاری داشته است، منتهی معاونت علمی بیشتر حمایت از ما را در گرو راه اندازی شرکت های دانش بنیان می داند که ما البته در حال انجام پروژه های بزرگ و سخت در کشور هستیم و فعلا شرکتی راه اندازی نمی کنیم.
خدمات جهاد دانشگاهی در حوزه بهداشت و سلامت
به گزارش ایرنا، سازمان جهاد دانشگاهی در حوزه سلامت و پزشکی نیز با راه اندازی مراکز تخصصی همچون مراکز درمان ناباروری و موسسه ابن سینا پیشرفت های قابل توجهی داشته است.
رییس جهاد دانشگاهی در این خصوص می گوید: جهاد در حوزه های پزشکی شروع خوبی در فناوری های نوین همچون بیماری های ناعلاج و سرطان، ژن درمانی و ویروس درمانی و استفاده از سلول های کشنده طبیعی بدن در درمان سرطان داشته است.
طیبی افزود: محققان جهاد برای درمان تومورهای مغزی با استفاده از سلول های کشنده طبیعی، سلول های را برای بدن افرادی که به دلیل ژن معیوب یا پایین بودن سیستم ایمنی بدن دچار تومور مغزی شده اند، تربیت کرده اند.
وی افزود: طبق این پروژه تحقیقاتی، روی سلول های ضعیف بیمار کار می شود و آن را قوی و در بدن بیمار تکثیر می کنند که این سلول ها بروند سراغ سلول های توموری و آنها را هدف گیری و از بین ببرند که این کار در همکاری بین موسسه رویان و دانشگاه علوم پزشکی تهران و گلستان پیگیری و انجام شده است.
رییس جهاد دانشگاهی افزود: فاز اول روی پنج بچه دارای تومور مغزی انجام و نتایج مثبت بود، وقتی شیمی درمانی می کنیم کل بافت های اطراف آسیب می بییند اما در این روش با استفاده از فناوری نوین، سلول کشنده مستقیم به بافت توموری هدایت و از بزرگ شدن تومور جلوگیری می شود.
وی می گوید: البته شروع پژوهش های حوزه پزشکی پرهزینه است مانند کاری که برای درمان سرطان خون انجام شده است به طوری که با تولید سلول و قرار دادن آن روی گلبول های سفید سلول های سرطانی هدف قرار گرفته و از بین می روند.
طیبی افزود: این کار در دنیا خیلی محدود و گران انجام شده است. به طوری که هزینه درمان یک بیمار ۳۷۰ هزار دلار تمام می شود، چراکه این دارو به صورت خاص و بر اساس ژن بیمار تولید می شود.
وی افزود: ما در ادامه کار سلول درمانی و استفاده آن در درمان های مختلف خوب جلو رفته ایم؛ به عنوان مثال برای درمان ناباروری های خیلی سخت مربوط به زنان مسن که دیگر تخمدان و رحم آنها مقداری پیر شده است، با سلول های بنیادی حالت جوانی به آنها دست می دهد که مشکل ناباروری آنها رفع می شود.
طیبی با اشاره به قرار گرفتن نام پژوهشگاه رویان در فهرست ۱۰ موسسه برتر جهان در حوزه تولیدات علمی درمان ناباروری تاکید کرد: ۹ مرکز درمان ناباروری در کشور وجود دارد، اما ۵۰ درصد سیکل درمان ناباروری در کشور توسط جهاد دانشگاهی انجام می شود که نشان دهنده روحیه جهادی جهادگران این نهاد انقلابی است.
اما پژوهشگران جهاد دانشگاهی در طول سال های گذشته در عرصه کشاورزی و تولید انواع گیاهان دارویی دستاوردهای شایسته و قابل توجهی داشته اند.
اصلاح نژاد دام سبک، تولیدخارج رحمی جنین منجمد تعیین جنسیت شده دام سنگین، تولید بذور هیبریدی سبزی و صیفی، تولید آفت کرم درختان، اصلاح و بهبود ویژگی مواد غذایی، تولیدرنگ های طبیعی و خوراکی مورد استفاده در صنایع غذایی و آرایشی بهداشتی، تولید واکسن های پرکاربرد در صنعت پرورش ماهی، تولید بچه ماهی سی باس جهت پرورش در قفس، کشت بافتو تکثیر گیاهان دارویی، تولید نیمه صنعتی نوعی ریزجلبک به عنوان مکمل غذایی دام و طیور و آبزیان‌ و تولید قارچ های خوراکی تنها بخشی از این دستاوردها به شمار می رود.