توانمندی محققان ایرانی در تولید پلیمرهای پیشرفته بیوتکنولوژی
در سال‌های اخیر معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری بارها به پیشرفت‌های به دست آمده در حوزه بیوتکنولوژی و تولید مواد اولیه دارویی در کشور اشاره کرده است.
پیشرفت‌هایی که می‌تواند ایران را در منطقه غرب آسیا به قطب تولید محصولات خاص در حوزه زیست‌فناوری تبدیل کند. از جمله این محصولات، تولید رزین های کروماتوگرافی برای خالص‌سازی پروتئین‌ها در کشور است که به‌عنوان گلوگاهی برای شرکت‌های دارویی محسوب می‌شود. از آنجا که به‌دلیل شرایط تحریم و شیوع کرونا، این رزین‌ها در بازار دنیا نایاب شده است و تهیه آنها بسیار پرهزینه و با صرف وقت زیاد انجام می‌گیرد، متخصصان داخلی شرکت «پیشرو ایده زیست تخلیص» قدم در راه تولید این محصول گذاشته‌اند.
دکتر سحر امیری، فارغ‌التحصیل دکترای تخصصی مهندسی شیمی-بیوتکنولوژی از دانشگاه تهران و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان «پیشرو ایده زیست تخلیص» در مورد ایده شکل‌گیری این شرکت به جام‌جم می‌گوید: «همزمان با تحصیل، در یک شرکت داروسازی مشغول فعالیت بودم و در آنجا متوجه شدم رزین‌های کروماتوگرافی مورد استفاده در صنعت داروسازی، با آن‌که قابلیت ساخت در داخل کشور را دارد، اما از خارج وارد می‌شود. از آنجا که در زمان دانشجویی مشغول رساله دکتری بودم و همین‌طور تست‌های عملکردی این کار مستلزم هزینه‌کرد بالایی بود، به همراه دوستانم بعد از دفاع از پایان‌نامه دکتری شرکتی را تأسیس کردیم تا بتوانیم این رزین‌ها را در داخل کشور و با کیفیت جهانی تولید کنیم.»
دکتر امیری ادامه می‌دهد: «این شرکت در سال ۹۷ با سرمایه اولیه ۵۰ میلیون تومان تأسیس شد و البته طی این سه سال حدودا مبلغ یک میلیارد تومان هزینه شده است. در نهایت با تاسیس شرکت موفق شدیم تاییدیه آنالیزهای عملکردی رزین‌ها را از شرکت دارویی دانش‌بنیان پرسیس‌ژن دریافت کنیم. براساس گواهی‌هایی که از این شرکت دریافت کردیم، رزین‌های تولیدی ما کیفیتی برابر با محصول مشابه آمریکایی دارد.»
این فناور داخلی درباره هدف از تأسیس این مجموعه تصریح می‌کند: «هدف اصلی این مجموعه توسعه فناوری‌های جدید در زمینه فرآورده‌های بیوتکنولوژی مورد استفاده در فرآیند تخلیص ماکرومولکول‌ها و نهایتا مشارکت مسؤولانه در حفظ و ارتقای سلامت، بهداشت و دانش جامعه است.»
چشم‌انداز شرکت پیشرو ایده زیست تخلیص
دکتر امیری در مورد قوانین موجود کسب‌وکار و چشم‌انداز این شرکت می‌گوید: «ما همزمان با این کارهای تحقیقاتی، صنعتی‌شدن رزین‌ها را هم درنظر گرفتیم. «پیشرو ایده زیست تخلیص» نخستین شرکتی است که جواز تأسیس صنعت معدن تجارت را برای تولید رزین‌های کروماتوگرافی گرفته است. ما برای این محصولات کد آیسیک دریافت کرده‌ایم و تولید محصول با مدلی که ما طراحی کرده‌ایم، در ایران صرفه اقتصادی دارد. از طراحی رآکتور تا سامانه‌های خالص‌سازی، سیستم سایزینگ و کنترل کیفیت همه را خودمان طراحی کرده‌ایم. ما باتوجه به بودجه خودمان توانستیم در شهرک صنعتی پیشوا برای ایجاد کارخانه زمین تهیه کنیم و از سال گذشته که در شتاب‌دهنده پرسیس ژن مستقر شده‌ایم، از آزمایشگاه آنها استفاده می‌کنیم و حجم بسیار زیادی از فشار هزینه‌ها از روی ما برداشته شده است. اما نیاز به سرمایه‌گذاری برای ایجاد کارخانه داریم و از آنجا که تعرفه گمرکی برای محصولات شرکت ما و شرکت‌های دیگری که در این حوزه بخواهند فعالیت کنند وجود ندارد، واردکنندگان تاکنون این رزین‌ها را با ارز ۴۲۰۰ تومانی که مختص واردات دارو و مواد اولیه دارویی بوده است وارد می‌کرده‌اند که با پیگیری‌هایی که کرده‌ایم قرار است این ارز حذف شود.»
دکتر امیری با بیان این که اکنون آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و همچنین شرکت‌های بزرگ، مشتری رزین‌های ما هستند که باتوجه به آنالیزهای ما و تاییدیه عملکرد خودشان، می‌توانند از محصولات ما استفاده کنند و وزارت بهداشت این مسیر را برای ما باز گذاشته است، اضافه می‌کند: «از آنجا که استانداردی برای رزین‌های ما وجود نداشت. تعدادی از کارکنان ما دوره آموزش تدوین استاندارد را گذراندند تا بتوانیم برای رزین‌های‌مان استاندارد تعریف کنیم. در این صورت حتی بعد از ما اگر کسی خواست این رزین‌ها را تولید کند، می‌داند چه مسیری را باید طی کند و به چه کیفیتی برسد.»
ویژگی‌ها و تعدد محصولات
مدیرعامل شرکت پیشرو ایده زیست تخلبص با بیان این‌که از ۱۲ محصول این شرکت، سه محصول کاملا تجاری شده است، می‌گوید: «محصول اول ما نیکل-آگارز است که باتوجه به تست‌های گرفته‌شده کاملا منطبق با محصول «نیکل سفاروز جی‌‌ای هلث‌کر» در عملکرد و تکرار عملکرد است.
از مزیت‌های محصول شرکت ما، می‌توان به قیمت رقابتی و در دسترس بودن آن اشاره کرد. زیرا تحریم‌ها باعث شده است قیمت نمونه خارجی که به دست ما می‌رسد، سه برابر قیمتی باشد که کشورهای دیگر برای خرید آن پرداخت می‌کنند و حداقل زمان انتظار برای خرید آن حدود سه تا چهار ماه است. مزیت دیگر پاسخگو بودن ماست، یعنی خدمات پس از فروش داریم. محصول دیگرمان «سیباکرون بلو» است. این رزین برای خالص‌سازی اینترفرون و آلبومین انسانی استفاده می‌شود. مشتری‌های عمده این محصول پالایشگاه‌های خون و شرکت‌هایی هستند که داروهای ام‌اس را در ایران تولید می‌کنند.»
دکتر امیری با بیان این‌که واقعا خالص‌سازی پروتئین‌ها برای صنعت‌داروسازی گلوگاه است، تأکید می‌کند: «شاید خیلی‌ها بگویند پروتئین نوترکیب را تولید کردیم، اما اصل فرآیند، خالص‌سازی است و از آنجا که رزین‌های کروماتوگرافی، در فرآیند خالص‌سازی استفاده می‌شود، در نتیجه این گلوگاه را برای صنعت داروسازی تسهیل می‌کنند.»
وی در مورد محصول سوم می‌گوید: «این محصول یک مدل ریزحامل (Microcarrier) است. این ریزحامل کاملا شبیه رزین‌های کروماتوگرافی است. هنگامی که شرکت شفافارمد (برکت) اعلام نیاز کرد که شرکت های داخلی هرکدام می‌توانند این محصول را برایشان به تولید برسانند، به‌دلیل مشابهت با رزین، ما سریع آن را تغییر داده و برای تست تحویل دادیم. کارکرد این ریزحاملها برای کشت سلول‌های جانوری است. برای نمونه در سلول‌های بنیادی و واکسن‌هایی که برپایه سلول‌های انسانی تولید می‌شوند (مانند چیزی که در ساخت واکسن آنفلوآنزای ایرانی اتفاق افتاد). امروزه ریزحاملها به‌حدی در دنیا مورد توجه قرار گرفته‌اند که شرکت‌های اصلی تولیدکننده، سرمایه‌گذاری‌هایی در حد ۵۰۰میلیون‌دلار در سال ۲۰۲۰ انجام دادند تا بتوانند پلان جدید برای آن بسازند. از آنجا که این ریزحاملها در ساخت واکسن کرونا مورد استفاده قرار می‌گیرند، در دنیا نایاب شده‌اند و محصولات تولیدی دیگر جوابگوی بازار دنیا نیست.»
مدیرعامل شرکت پیشرو ایده زیست تخلیص در مورد محصولات دیگر این شرکت توضیح می‌دهد: « یک سری محصولات دیگر ما برای تولید آنتی‌بادی‌های منوکلونال استفاده می‌شود. اینها در مقیاس آزمایشگاهی می‌توانند اختلالی که یک آنتی‌بادی دیگر با آنتی‌بادی اصلی در طی فرآیند ایجاد می‌کنند را کاملا شناسایی کنند. در کل برنامه‌مان این است که بتوانیم تمام طیف رزین‌هایی را که برپایه آگارز و کیتوسان به‌صورت تجاری در بازار وجود دارد و مورد نیاز است به بازار عرضه کنیم. ما با توجه به آمار واردات این رزین‌ها، به ترتیب و بر اساس اولویت، شروع به تولید کرده‌ایم.»
وی همچنین اضافه می‌کند: «یک دسته دیگر از رزین‌ها که جدیدا در دستور کار قرار داده‌ایم برای حوزه ژن‌درمانی استفاده می‌شوند. در این حوزه در ایران به دلیل هزینه بالا و ویژگی‌های سخت و دقیق تجهیزاتش، تا یکی دو سال پیش کاری انجام نشده بود. اما اکنون محققان و شرکت‌های داروسازی در حال واردشدن به آن هستند و درنتیجه بازاری است که ما تصمیم گرفته‌ایم در آن فعال شویم.»
نظرات بسته شده است، اما بازتاب و پینگ باز است.