گردشگری فقر را نابود می کند

ناصر رضایی رئیس پژوهشکده گردشگری در نشست مجازی گردشگری پایدار و میراث جهانی که به مناسبت روز جهانی گردشگری به همت باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو و با همکاری کمیسیون ملی یونسکو ایران برگزار شد؛ ضمن اشاره به محدودیت هایی که برای ثبت جهانی میراث جهانی هر کشور در در نظر گرفته شده است، اظهار داشت: کشورها هر ساله تنها می توانند دو اثر را به ثبت جهانی برسانند.

وی ضمن اشاره به ثبت جهانی جنگل های هیرکانی اظهار داشت: حتی این ثبت های جهانی هم شکننده هستند و باید با عنایت به تغییرات اقلیمی که شاهد آن هستیم توجه ویژه ای به ثبت های جهانی صورت گرفته داشته باشیم.
وی با عنایت به اینکه توسعه پایدار گردشگری بر پایه سه اصل اقتصاد، اجتماع و محیط زیست بنا شده است، اظهار داشت: برقراری توازن بین این سه رکن منتج به توسعه پایدار گردشگری در هر کشوری می شود. امروزه گردشگری با سرعت زیادی درحال توسعه و فراگیر شدن است. این توسعه مستلزم آگاهی افراد از تاثیرات گردشگری بر محیط و پذیرایی گردشگری می باشد.
بنابراین صنعت توریسم در عین سوددهی اقتصادی باید بگونه ای برنامه ریزی شود که کمترین تاثیر تخریب را برای جوامع میزبان و محیط داشته باشد و در عوض منافع مردم بومی را هم تأمین کند.
رضایی در قسمتی دیگر از سخنانش با بیان اینکه توسعه پایدار گردشگری و توسعه ای است که در آن توازن و ارزش ها و کیفیت اخلاقیات جوامع محلی حفظ شود، اظهار داشت: کوشش می شود، توسعه متعادل و همه جانبه جایگزین توسعه صرفا اقتصادی شود.
وی با بیان اینکه در این دیدگاه توسعه گردشگری، با استفاده از منابع موجود پاسخ به نیازهای اقتصادی اجتماعی، فرهنگی و چارچوب قانونی جامعه و انتظارات گردشگران در نظر گرفته می شود، اضافه کرد: با این نگرش میتوان وحدت و یکپارچگی هویت فرهنگی، حفظ سلامت، محیط زیست و رفاه مردم محلی را هم تأمین کرد.
رضایی اظهار داشت: سه عامل اصلی در گردشگری عبارتند از گردشگران (مهمان)، مردم منطقه (بومیان میزبانان) و خصوصیت های مقاصد (جاذبه ها)؛ ابعاد اصلی گردشگری سرمایه، مدیریت و فناوری و دو رکن فرعی عوامل طبیعی و مجموعه میراث فرهنگی است.

وی در ادامه با اشاره به اینکه گردشگری پایدار نقش بسزایی در تنظیم روابط بین مکان گردشگری و گردشگران دارد، اظهار داشت: این رابطه باید پویا و سازنده باشد تا صدمه های محیطی و فرهنگی را به حداقل رسانده و در نهایت رضایت بازدیدکنندگان را فراهم آورد و به رشد اقتصاد ناحیه کمک نماید. توسعه گردشگری پایدار بر بهبود زنجیره عرضه تولیدات محلی، تشویق صنایع و حرفه های محلی، توسعه متناسب با ظرفیت زیست محلی و افزایش ثبات درآمد گردشگری تاکید دارد.
هدف اصلی توسعه پایدار آخر دادن به فقر در همه اشکال آن و در همه جاست، توسعه پایدار اهداف زیادی دارد اما مهم ترین و اصلی ترین هدف آن آخر دادن به فقر است.
رضایی در این مورد اضافه کرد: گردشگری نیروی موثر در کاهش فقر، اشتغالزایی و برقراری عدالت اجتماعی است. توسعه گردشگری بخشی از اعتبار لازم را برای بهبود بخشیدن به خدمات و تسهیلات جوامع محلی تأمین می کند. اگر منابع گردشگری در سطح جوامع و مناطق یک کشور به درستی توزیع شود سطح زندگی مردم را بهبود می بخشد همینطور توسعه گردشگری باعث شتاب گرفتن و شهرنشینی در مفهوم مثبت آن، و توسعه روستایی و پیشگیری از سیل مهاجرت روستاییان به سمت شهرها و مراکز صنعتی می شود.
وی در بخش دیگر سخنانش در مورد آثار و کارکردهای گردشگری پایدار اظهار داشت: گردشگری باعث گسترش یکپارچگی و انسجام همگرایی اجتماعی-فرهنگی و تقویت وحدت و وفاق ملی می شود؛ استقامت دوستی ها، گسترش صلح و امنیت جهانی از دیگر آثار و کارکردهای گردشگری پایدار می باشد.
رئیس پژوهشکده گردشگری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری درمورد اصول گردشگری پایدار اظهار داشت: استفاده از ماهیت پایدار گونه منابع، کاهش بیش از اندازه مصرف و اتلاف، حفظ تنوع، برنامه ریزی، پشتیبانی از نظام اقتصاد محلی مشارکت اجتماع های محلی، مشاوره با افراد ذی نفع و عامه مردم، آموزش خدمه، مسئولیت بازاریابی صنایع گردشگری و انجام تحقیق همچون موارد اصول گردشگری پایدار می باشد.
این کارشناس حوزه گردشگری در مورد ایران و توسعه پایدار گردشگری اظهار داشت: ایران با داشتن آثار تاریخی، هنری و مذهبی فراوان همینطور جاذبه های مختلف طبیعی و فرهنگی و اقلیم چهار فصل جایگاه بسیار مطلوبی در جذب توریست دارد، همینطور به علت موقعیت مناسب و دسترسی از دو سمت به دریا و طبیعت متنوع شرایط خوبی برای انواع زیر مجموعه های گردشگری دارد.
وی با اشاره به اینکه گردشگری در ایران یکی از زیباترین و در عین حال در دسترس ترین رویدادی است که میتوان آنرا با کم هزینه ترین برپا کرد و بیشترین درآمد را از راه آن به دست آورد، اظهار داشت: اگر این ظرفیت با آگاهی رسانی و بسترسازی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در زمینه جذب توریست داخلی فعال عمل کند با فراهم کردن امکانات جدید در زمینه جذب توریست خارجی هم میتوان اقدام نمود.
رضایی اظهار داشت: آموزش نحوه استفاده از امکانات محیط بر مبنای اصول پایدار اهمیت بسزایی دارد این آموزش ها در جهت حفظ و بهره برداری از مواهب و امکانات طبیعی جامعه میزبان منجر به پایداری گردشگری و در نهایت توسعه پایدار در جامعه خواهد شد.
وی در قسمتی دیگر از سخنانش به خلاصه تاثیرات همه گیری کرونا در سال ۲۰۲۰ پرداخت و اظهار داشت: هشتصد و پنجاه میلیون تا ۱.۱ میلیارد کاهش در تعداد مسافر بین المللی بیشتر از ۹۱۰ میلیارد دلار آمریکا تا ۱.۲ تریلیون دلار ضرر درآمدهای صادراتی از گردشگری بوده است. در این زمان ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون شغل گردشگری مستقیم در معرض خطر قرار گرفته و در خیلی از مناطق با محدودیت های ۱۰۰ درصدی سفر مواجه بودیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اضافه کرد: گردشگری در بحران های گذشته تاب آوری خویش را اثبات نموده است. گردشگری داخلی در این زمان می تواند یک ضربه گیر باشد که البته پشتیبانی حاکمیتی از نیاز های اصلی بخش گردشگری خواهد بود.
وی اضافه کرد: توسعه پایدار گردشگری در ایران نیازمند توجه به مولفه هایی است که در پیشبرد این هدف موثر هستند نگاهی به بند ۳۴ الگوی اسلامی_ ایرانی پیشرفت رمز توسعه گردشگری را حمایت بخش خصوصی و ایجاد زیرساخت های مناسب برای آن دانسته است. واضح است که این جمله حرف تازه ای نیست و سالهاست که در گوشه و کنار در میان مسؤلان و دولتمردان و عوامل دست اندرکار در امر گردشگری مطرح می شود، شاید این جمله باید از حالت گفتار خارج شده و به شکل عملی به خود بگیرد و به صورت اجرایی پیاده شود تا بتواند به صورت ملموس آنرا در جامعه دید و از نتایج آن بهره برد.
وی با بیان اینکه توسعه پایدار گردشگری در ایران نیازمند آموزش، حمایت بخش خصوصی و گردشگری رویداد محور است، اظهار داشت: آموزش مهم ترین مولفه توسعه گردشگری می باشد. هچنین در بخش دوم، بخش خصوصی در صورتیکه صحیح آموزش ببیند می تواند یکی از مولفه های مهم در توسعه گردشگری باشد. گردشگری رویداد محور می تواند در توسعه گردشگری نقش موثری ایفا کند.
رضایی در ادامه موارد توسعه پایدار گردشگری در ایران اظهار داشت: امنیت و رعایت حقوق گردشگری، توسعه امکانات زیربنایی و همینطور توسعه روابط با همسایگان همچون عوامل توسعه پایدار گردشگری در ایران خواهد بود.
وی در بخش پایانی سخنانش اظهار داشت: مهم ترین موضوعی که در تحقیقات مختلف به آن اشاره شده و آنرا راهکار برون رفت از بحران همه گیری کرونا می دانند آمده است، تغییر الگوی سفر، احتیاج به حمایت های دولتی، عدم بازگشت به گردشگری انبوه، گردشگری برنامه ریزی شده و با مدیریت دقیق رعایت شیوه نامه های بهداشتی در همه زمینه هاست.
بدون توریسم پایدار حفاظت بناهای تاریخی شدنی نیست
مینو اصفهانی کارشناس حوزه گردشگری در ادامه این نشست به سخنرانی پرداخت و و به توسعه پایدار با عنایت به توریسم و مناطق تحت حفاظت اشاره نمود و اظهار داشت: توسعه پایدار یک جریان پویا و پیوسته است و محدود به یک هدف نیست. فلسفه و پارادایم جدید در ایجاد و مدیریت مناطق تحت حفاظت، توسعه به همراه حفاظت از آن منطقه حفاظت شده است در این مناطق درها محوطه های حفاظت شده برای دسترسی عموم باز است و توسعه همه جانبه که یکی از اصول توسعه پایدار می باشد در این محوطه ها مورد نظر است.
وی در ادامه به معرفی و مرور سه پروژه تحقیقاتی در ۳ جغرافیای مختلف جهان، در پارک ملی در آفریقا، ژئوپارک جزیره قشم در ایران و پارک ملی در نیوزلند پرداخت.
وی در مورد پارک ملی کروگر در آفریقای جنوبی اظهار داشت: این پارک ملی یکی از بزرگترین پارک های ملی جهان می باشد که نمونه موفق در توسعه توریسم در کنار حفاظت از منابع طبیعی بخصوص حیات وحش آن است.
اصفهانی اضافه کرد: ترکیب شگفتی از منابع طبیعی و چشم اندازهای فرهنگی جامعه بومی ساکن در این منطقه وجود دارد قوانین سرسختانه اما قابل قبول و قابل اجرا برای بازدید از این پارک از جانب مسؤلان تدوین شده است که شامل برنامه توسعه کوتاه میان و دراز مدت ۵۰ سال است؛ در این پروژه مراکز تحقیقاتی و دانشگاه ها همکاری نزدیکی با یکدیگر دارند. اما موضوعی که بسیار حائز اهمیت می باشد توجه به توسعه در کنار حفاظت از این پارک ملی حائز اهمیت می باشد.
وی در مورد میراث جهانی طبیعی و فرهنگی پارک ملی تانگاریرو در نیوزلند اظهار داشت: این پارک یک نمونه موفق در جهان در توریسم طبیعت محور است برنامه توسعه توریسم در مناطق تحت حفاظت همراه با جدیدترین یافته های دانشگاهی و علمی و بازاریابی موثر و قدرتمند همراه بوده است در این پروژه هم توسعه به همراه حفاظت در نظر گرفته شده است.
اصفهانی در مورد ژئوپارک جهانی و منطقه تحت حفاظت جزیره قشم اظهار داشت: این پارک هم غنی و بی نظیر از نظر منابع و چشم انداز طبیعی و فرهنگی است. اما آنچه در ژئوپارک قشم شاهد می باشیم این است که برای توسعه و حفاظت آن برنامه های جدید و عملی در نظر گرفته نشده است.
در توضیح بیشتر مطلب بالا اظهار داشت: توسعه پایدار در محوطه های تحت حفاظت طبیعی و فرهنگی جریان فعالیت مداوم است نمی توان تنها بعنوان یک هدف به آن نگریست همینطور محوطه های تحت حفاظت زنده و پویا هستند ازاین رو برنامه های توسعه توریسم در این مناطق باید پویا و همیشه درحال تغییر باشد. پایداری یک جریان سیستماتیک است که همین منابع موجود را در بر می گیرد احتیاج به ارزیابی و بازبینی بروزرسانی شدن مداوم دارد.
وی اظهار داشت: توریسم پایدار در محوطه ای تحت حفاظت، عامل مهم ماندگاری و پایداری محوطه ها بشمار می رود بدون توریسم پایدار حفاظت پایدار هم شدنی نیست.