هوشمندسازی فرهنگی چگونه شکل می‌گیرد؟

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سید عباس صالحی در دهمین و یازدهمین بخش از گفت و گوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با عنوان روزگار فرهنگ، هنر و رسانه درباره هندسه مفهومی هوشمند سازی فرهنگی گفت: بحث دولت الکترونیک بیشتر ناظر به یک نوع تحول فناورانه است که بسیار مهم و موثر است ولی در عنوان برنامه ها به جای دولت الکترونیک کلمه هوشمند سازی فرهنگی برای آن انتخاب شد.

وی افزود: با این نگاه که یکی از بحث های محیط پیرامونی مناسبات حوزه فرهنگ و حوزه فضای مجازی است. به علت اتفاقاتی که در این حوزه پدید آمده و فرهنگ و نهادهای فرهنگی به طور خاص و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان نهاد اصلی حوزه فرهنگ اگر مناسبات خود را با حوزه مجازی تعریف نکند به طور طبع تاثیرگذاری و کنشگری خود را از دست خواهد داد.

پنج ضلع هوشمندسازی فرهنگی با دو رویکرد فرهنگ و اقتصاد

صالحی ادامه داد: به نظر می آید با تحولاتی که در حوزه مجازی در سطح جهان و در ایران در دهه های اخیر اتفاق افتاده ما باید به سرعت به تعریف مناسبات و تاثیرگذاری بر این حوزه فکر کنیم و آنچه این را ممکن می‌سازد صرفاً دولت الکترونیک نیست. چون دولت الکترونیک تنها یک کار فناورانه است. بنابراین به نظر می‌آمد برای اینکه ما به طرف چشم انداز هوشمندسازی فرهنگی حرکت کنیم چند مورد را با همدیگر لازم داشتیم که در کنار هم می تواند آن اتفاق را میسر کند. اولین آن دولت الکترونیک است.

وی اضافه کرد: دومین آن پشتیبانی سازمانی مالی و اداری از این اتفاق است. سومین هم حوزه تولید محتوا است. به این معنا که چقدر در این عرصه کنشگری داریم. چهارمین آن هم داده کاوی و اتصال داده ها است و پنجمن این لزوم رصد و پژوهش است که در این بخش با این نگاه به حال و آینده بتوانیم پژوهش های موثر در این حوزه را داشته باشیم. بنابراین این پنج ضلع با یکدیگر هندسه هوشمندسازی فرهنگی را تشکیل می دهد و این پنج ضلع با دو رویکرد فرهنگ محور و اقتصاد محور پیش می رود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: برای اینکه این پنج ضلع اتفاقات مناسب خود را پیدا کند در ابتدا یک برنامه سه ساله تحول و اقدام در نظر گرفته شد. ۷۲ اقدام در یک برنامه تحول سه ساله تنظیم شد و ما بر این اساس دارای یک حرکت و نقشه راه شدیم که باید در این مسیر حرکت کنیم. زیرا قرار نبود بر مبنای آزمون و خطا حرکت کنیم. بخش دوم ساختار عملیاتی و اجرایی آن بود که در این بخش پنج کارگروه مشخص شد تا سیستم با این بخش حس بیگانگی نداشته باشد و در هر کارگروه معاون ذیربط رئیس کارگروه شد و دبیرخانه آن هم در مرکز توسعه رسانه های دیجیتال بود.

وی افزود: بخش سوم مدیریت و نظارت کار بود که به طور پیوسته توسط رئیس مرکز رسانه های دیجیتال رصد می شد؛ جلسات هفتگی در این حوزه بدون تعطیلی برگزار شد و ساختار مدیریت و نظارت این پروژه هم بسیار پر اهمیت بود. بخش چهارم ساختار اجرایی پروژه برنامه تحول و ارتباطات فراسازمانی بود که شکل گرفت که همزمان با این اقدامات ارتباطات بیرونی هم از جمله ارتباط با دبیرخانه شورای فضای مجازی برگزار شد. بنابراین ترکیب ساختار درونی و تعامل بیرونی، تعامل خاصی را برای اجرای یک کار پر شاخ و برگ با اضلاع زیاد پدید آورد و در حال حاضر در این زمینه اتفاقات خوبی افتاده است.

صالحی اضافه کرد: در این پنج ضلع که به آن اشاره شد، موضوع پنجره واحد یا دولت الکترونیک دارای خروجی و ثمره و اقدامات متعددی بود. قدم اول آن بازنگری در دستورالعمل ها و مجوزها بود که از آن جمله می‌توان به تقلیل و کاهش مجوزها به تعداد ۳۳ مجوز در این وزارتخانه اشاره کرد که به عنوان یک تجربه سازمانی خوب می‌توان از آن استفاده کرد. همچنین بخش دیگر، تهیه الگو و سامانه پنجره واحد بود که از لحاظ فنی کار قابل توجه ای را در پی داشت. مرحله چهارم هم به روزرسانی سامانه هایی که از قبل داشتیم و طراحی سامانه‌های جدید بود تا در فضای کار قرار گرفتند و به پنجره واحد متصل شدند.

فضای مجازی از نظر منابع انسانی ارتقاء یافت

وی درباره پشتیبانی سازمانی اداری و مالی در این حوزه گفت: اتفاقات مهمی در این حوزه صورت گرفت. بخشی از این اتفاقات به حوزه پست های سازمانی مرتبط بود. بیش از ۱۸۰ پست سازمانی در حوزه فضای مجازی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزوده شد و فضای مجازی ما از لحاظ منابع انسانی ارتقا یافت. زیرا اگر بخواهیم به فضای مجازی توجه کنیم، نمی توانیم بدون منابع انسانی کافی و با مهارت در این مسیرحرکت کنیم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: بخش دیگر آموزش منابع انسانی بود. منابع انسانی با مدیریت فضای مجازی وزارتخانه آشنا تر شد. در این حوزه آموزش ها در فضای مجازی در قالب آموزش ضمن خدمت صورت گرفت. بخش سوم تجهیزات اداری بود که در این فضا باید متناسب با اقدامات فراهم می‌شد بنابراین ۵۰ درصد تجهیزات در این زمینه نوسازی شد.

وی افزود: بخش چهارم استقرار پرتال وزارتخانه تا سطح شهرستان ها بود که انجام شد. بخش پنجم شبکه تعاملی داخل سازمان بود و سامانه وفا در این زمینه شکل گرفت و ما ارتباطات تعاملی داخل سازمانی را روان‌تر و در بستر امن و با قابلیت متعدد راه اندازی کردیم و بخش ششم پشتیبانی مالی بود. افزایش اعتبارات برای برنامه‌های حوزه فضای مجازی صورت گرفت و در کنار آن هم از بودجه سال ۹۹ این اقدام صورت گرفت که در قالب برش فضای مجازی، هر معاونت و مرکز ملزم بود که در کنار برنامه حقیقی خود باید مشابه آن برش فضای مجازی هم داشته باشد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در یازدهمین بخش از این گفت و گو و در ادامه موضوعات مرتبط با هوشمند سازی فرهنگی گفت: ضلع سومی که برنامه فضای مجازی داشت بحث تولید محتوا بود. در این بخش چند اتفاق افتاد. یک مدل و روش کار از طریق پویش های ملی و استانی بود و اجرا شد. مدل دیگر آن اتحادیه تولیدکنندگان محتوا بود که بر این اساس باید موسسه ‌ای برای کسانی که سهم بالایی در تولید محتوا در فضای مجازی دارند راه اندازی می شد تا با هم افزایی با هم دیگر بتوانند در فضای تولید محتوا در محیط فضای مجازی فعال تر عمل کنند.

موج سازی های کمی و کیفی در فضای مجازی

وی اضافه کرد: بنابراین مجامع تخصصی مانند ناشران بین المللی، ناشران کودک و نوجوان و ناشران اسلامی که در فضای مجازی هستند، هیئت موسس و اصلی این اتحادیه را ثبت و تشکیل دادند و ما شاهد شکل گیری تشکل تولید محتوا در فضای مجازی از این طریق هستیم که این اتفاق کمک می کند برای موج سازی های کمی و کیفی در فضای مجازی.

صالحی تصریح کرد: اقدام دیگر در این زمینه راه اندازی سامانه ارتقای سواد رسانه‌ای بود. فضای مجازی علاوه بر این که دارای فرصت هایی است، می‌تواند پاره‌ای از مخاطرات را هم به همراه داشته باشد که با سواد لازم در این زمینه می توان این مخاطرات را کاهش داد. بنابراین اقدامی که در این زمینه صورت گرفت، راه اندازی سامانه سواد رسانه‌ای بود که به کمک می آید تا در حوزه محتوا در در فضای مجازی شرایط پیشگیری مناسب تری داشته باشیم. همچنین سامانه زینو در این زمینه مشغول به کار است.

دغدغه های فضای مجازی

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از این گفت و گو به برخی دغدغه ها در حوزه فضای مجازی همچون اخبار جعلی و نادرست اشاره کرد و گفت: مسئولیت این بخش به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارجاع شد و سامانه مقابله با اطلاعات و اخبار جعلی تقریباً آماده است و کارگروه آن در معاونت امور مطبوعاتی شکل گرفته است.

صالحی به ضلع چهارم این حوزه با عنوان داده‌کاوی اشاره کرد و گفت: در این حوزه که بحث مهمی است اتفاقات قابل توجهی افتاده است که از آن جمله می توان به سامانه داده های فرهنگی اشاره کرد. همچنین کارگروه رصد فرهنگی که مسئولیت آن با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. وی تصریح می کند: بسیاری از سازمان‌ها مانند جهاد دانشگاهی، سازمان صدا و سیما و وزارت کشور کار رصد فرهنگی انجام می‌دهند اما با یکدیگر دارای یک خط ارتباطی نیستند و این امر یکی از مشکلات به شمار می‌آمد.

رصد فرهنگی با مسئولیت وزارت فرهنگ

وی افزود: در ستاد مهندسی فرهنگی یکی از احکام بحث رصد فرهنگی بود و قرار شد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسئولیت این کارگروه را برعهده بگیرد. بنابراین دبیرخانه آن هم در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات این وزارتخانه شکل گرفت. این کارگروه یکسال تشکیل شده و شرح وظایفی دارد که در یک سال گذشته برخی از این وظایف محقق شده است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سامانه داده های فرهنگی اطلاعات خود را بارگذاری کرده و بقیه سازمان ها هم ملزم می شوند تا داده های خود را در این سامانه بارگذاری کنند. بنابراین ما از طریق داده کاوی در حال افزایش سرمایه خود هم از طریق دبیرخانه کارگروه رصد فرهنگی و هم از طریق مدیریت داشبورد فرهنگی هنری و سینمایی و همچنین از طریق تعاملات خود که با داده های بیرونی به وجود می آوریم، هستیم.

صالحی ادامه داد: ضلع پنجم با عنوان رصد و پژوهش است و کارهایی در این حوزه لازم بود صورت بگیرد که از آن جمله می توان به الگوی ساختار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متناسب با فضای مجازی و تحولات فناورانه اشاره کرد. کار مطالعاتی این اقدام زمان‌بر بود؛ به این معنا که اگر می خواهیم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۲ داشته باشیم باید ساختار فرهنگی متناسب با تغییرات محیطی باشد. همچنین در حوزه رصد، سامانه رصد تبلیغات در فضای مجازی را داریم. حوزه تبلیغات هم بُعد فرهنگی و هم بعد اقتصادی دارد. در این حوزه هم در بخش فرهنگی و اقتصادی اتفاقاتی در حال وقوع است که نیازمند رصد آن بودیم. سامانه رصد تبلیغات خیلی به کمک می آید و امکان تفحص و گزارش دهی مستمر و نوبه ای در آن فراهم است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: در این پنج حوزه مسیر حوزه فرهنگ و همچنین کسب و کارهای فرهنگی را دنبال می کردیم. تلاش ما ارتقای هر دو بخش یعنی هم حوزه محتوایی و نرم‌افزاری عرصه فرهنگ و هم تقویت کسب و کارهای فرهنگی بود.

وی درباره عرضه الگوی نوین مدیریت پلتفرمی در حوزه فرهنگ گفت: این موضوع، قابل تامل است. بخشی از تغییر ساختار حکمرانی در فضای جدید این است که به جای حکمرانی بر ساختمان ها حکمرانی بر پلتفرم ها جایگزین شده است. به این معنا که ما چقدر می توانیم در دنیای جدید پلتفرم‌های همراه و همکار پیدا کنیم. اگر در سابق توسعه سازمانی به عنوان مثال اینگونه بود که مثلاً بانک‌ها تا کجا پیش رفته اند, اما امروز توسعه ها، توسعه های پلتفرمی است.